IDEA PROJEKTU
Opisany model wsparcia dzieci wysoko wrażliwych został opracowany w międzynarodowym zespole kierowanym przez dr Monikę Baryła-Matejczuk i opublikowany wraz z pełną charakterystyką w:
Baryła-Matejczuk, M. (2019). A MODEL OF SUPPORT FOR HIGHLY SENSITIVE CHILDREN OF PRESCHOOL AND EARLY SCHOOL AGE. In A. I. Arcos-Romero & A. Álvarez-Muelas (Eds.), AVANCES EN PSICOLOGÍA CLÍNICA (pp. 272–280). Granada: Asociación Española de Psicología Conductual (AEPC),Universidad de Granada.
Baryła-Matejczuk, M., Artymiak, M., Ferres-Cascales, R., & Betancort, M. (2020). The Highly Sensitive Child as a challenge for education – introduction to the concept. ISSUES IN EARLY EDUCATION, 1(48), 51–62.
Identyfikacja potencjału dziecka
Zgodnie z ideą projektu, adekwatne wsparcie wysokowrażliwych dzieci to pierwszej kolejności identyfikacja ich cechy. Na początku należy zidentyfikować, czy mamy do czyniania z wysokowrażliwym dzieckiem. Wstępne rozpoznanie cech temperamnetu często opiera się na analizie zachowań, które w przypadku dzieci wysokowrażliwych mogą być mylone w obrazie klinicznym z zabudzeniami m.in. nadpobudliowością, zaburzenia integracji sensorycznej. Zastosowanie rzetelnego, dostosowanego do potrzeb narzędzie oceny wysokiej wrażliwości (kwestionariusza zawierającego pytania dotyczące dziecka) powinno stanowić początek procesu wsparcia dzieci wysokowrażliwych i ich rodzin i najbliższego środowiska. W związku z tym pierwszym działaniem zorientowanym na wsparcie wyskowrażliwhc dzieci jest przygotowanie narzędzie (kwestionariusza), z którego korzystać będą mogli zarówno rodzice jak i nauczyciele.
Edukacja i wsparcie rodziców i wychowawców
W badaniach dotyczących rozwoju dzieci (Hornowska, Brzezińska, Appelt, Kaliszewska-Czeremska, 2014, s. 9) „coraz częściej uwzględnia się rolę przestrzeni rozwoju, zwracając uwagę na znaczenie stymulacji, której źródłem jest najbliższe otoczenie dziecka, szczególnie dom rodzinny jako pierwsze otoczenie fizyczne i społeczne, z jakim dziecko się styka. Im młodsze dziecko, tym większe, bardziej kluczowe dla rozwoju jest znaczenie stymulacji środowiskowej, a więc i jakości otoczenia (por. Pluess i Bielsky, 2013; Pluess i in., 2017).
Prawidłowe wsparcie dzieci wysoko wrażliwych jest szczególnie ważne z perspektywy wyników dotychczas prowadzonych badań. E. N. Aron, A. Aron i K. M. Davies (2005) wskazali, że w warunkach niewydolnego środowiska wychowawczego osoby wysoko wrażliwe są bardziej podatne na doświadczanie lęku i depresję. Z kolei Miriam Liss i inni (2005) wykazali, że niski i nieadekwatny poziom opieki rodzicielskiej dzieci wysoko wrażliwych był istotnie związany z ich późniejszą depresją (za: Liss, Mailloux, Erchull 2008). W pierwszej kolejności uwagę należy zwrócić na tworzenie warunków do rozwoju dziecka. Zgodnie z modelem humanistycznym wychowanie to proces wspomagania
w rozwoju ukierunkowanym na osiągnięcie pełnej dojrzałości w sferze fizycznej, psychicznej, społecznej i duchowej (Gaś 1999, 2006).
Taki kontakt wychowawczy wymaga zaangażowania zarówno rodzica (wychowawcy) jak i dziecka. Zgodnie z powyższym to osoba rodzica (wychowawcy) i jego umiejętności tworzą warunki, które sprzyjają rozwojowi dziecka.
Forum wymiany doświadczeń
Wymiana doświadczeń rodziców, dzielenie się sukcesami
i trudnościami stanowią źródło naturalnego wsparcia. Współcześnie bezpośredni kontakt często zastępowany jest substytutem – relacją on-line, a wiedzę na temat społecznych zachowań i powszechności określonych problemów ludzie czerpią z mediów. Pewnego rodzaju rozwiązaniem może być organizacja przestrzeni on-line/platformy, gdzie rodzice będą mogli pozyskać rzetelną wiedzę na temat wysokiej wrażliwości a także podzielić się własnymi doświadczeniami.
Wiedza i umiejętności wparcia osób wysokowrażliwych są ważne również dla innych dorosłych (dla nauczycieli, wychowawców, pedagogów) istotnych w życiu dzieci. Treści obszaru wrażliwości temperamentalnej dzieci i umiejętności wspierania jej, mogłyby wzbogacić działania profilaktyczne szkoły, zwłaszcza w obszarze profilaktyki uniwersalnej.
Świadoma praca z wysokowrażliwymi dziećmi
Zgodnie z powyższym, projektowanie wsparcia wysokowrażliwym dzieciom nie polega na modyfikacji ich cech. Świadoma prac nie zakłada ingerencji w cechą, przyjęcia jej za trudność czy problem, z którym należy sobie poradzić, a na zapewnieniu warunków, w których dzieci wysokowrażliwe będą miały równe szanse rozwijać swój potencjał. Przygotowując dorosłych opiekunów do adekwatnego wsparcia wysokowrażliwych dzieci należy zwrócić uwagę na zadania rozwojowe wieku przedszkolnego i wczesnego wieku szkolnego.
Wspieramy bowiem „do czegoś”. W założeniach projektu wspieramy do realizacji zadań rozwojowych adekwatnych do wieku dziecka.
N. Aron w publikacji The Highly Sensitive Child (2015) wymienia cztery filary pracy z dzieckiem wysokowrażliwym. Można przypuszczać,
że przygotowanie rodziców i nauczycieli do:
- pracy nad adekwatną samooceną dziecka,
- redukowania wstydu przeżywanego przez dziecko,
- mądre dyscyplinowanie, a także do
- uczenia, jak rozmawiać o własnej wrażliwości,
mogą być wsparciem w tworzeniu warunków do rozwoju dziecka.
