Wysoko wrażliwy mózg

Ludzie i inne zwierzęta wchodzą w interakcje ze środowiskiem z wykorzystaniem dwóch głównych strategii reagowania: „pauza i działanie” (ang. pause and acting) lub „szybkie podejście” (ang. approaching quickly). Rodzaj strategii zależy od cech, które kształtują naszą osobowość. Osoby wysoko wrażliwe (ang. highly sensitive persona – HSP) posiadają wysokiej nasilenie cechy o nazwie wrażliwość przetwarzania sensorycznego (ang. sensory processing sensitivity – SPS). Ta cecha sprawia, że osoby te, przetwarzają otaczające je środowisko (fizyczne, społeczne, emocjonalne, itp.) z większą uwagą i świadomością, intensywniej, biorąc pod uwagę dużą ilością szczegółów. Wykazują także większą aktywność emocjonalną, która pozwala im na integrację informacji i reagowanie na stany emocjonalne innych, szczególnie bliskich lub znajomych pod względem „obcy”/,,nowy”.

Cecha SPS była również badana na poziomie genetycznym. Niektóre badania wykazały związki pomiędzy poziomem wrażliwości a polimorfizmem genu 5HTTLPR (krótki allel), uczestniczącego w transporcie neuroprzekaźnika zwanego serotoniną. Gen 5HTTLPR jest związany ze zwiększoną wrażliwością na środowisko. Wiązało się to również z wyższą wydajnością w zadaniach percepcyjnych i wyższym poziomem refleksji przy podejmowaniu decyzji. Badania wykazały również związek pomiędzy cechą SPS a poziomami dopaminy, – innego neuroprzekaźnika mózgu – zwłaszcza w przedklinku, który jest obszarem mózgu związanym z integracją informacji wizualno-przestrzennych, pamięci epizodycznej i bodźców emocjonalnych.

Aktywność mózgu HSP była badana przy użyciu technik neuroobrazowania (fMRI). Jeśli chodzi o poziom głębokiego przetwarzania i wykrywania subtelności/niuansów, stwierdzono, że kiedy prezentowano osobom obrazy, w których musieli znaleźć różnice (oczywiste i subtelne), osoby z wyższym poziomem SPS poświęcały więcej czasu na analizowanie obrazów z subtelnymi różnicami i lepiej je odnajdywały. Jednakże, gdy porównywane obrazy zawierały oczywiste różnice, nie było różnic pomiędzy osobami w zależności od ich poziomu wrażliwości. Oznacza to, że im wyższy wynik w skali wysokiej wrażliwości, tym większa jest świadomość subtelnych cech wizualnych. Aktywacja mózgu występowała głównie w obszarach o wysokim stopniu przetwarzania wzrokowego, takich jak lewy zakręt środkowo-skroniowy, większa aktywacja prawego przedmurza, prawego zakrętu płata skroniowego i prawej spadzistości móżdżku. Ważnym faktem jest to, że aktywacja ta nie została zauważona w wynikach badań, których celem była analiza innych cech osobowości związanych z SPS, takich jak introwersja i negatywny afekt lub neurotyczność.

W innym badaniu fMRI, osobom wysoko wrażliwym, zaprezentowano twarze z pozytywnymi i negatywnymi wyrazami twarzy osób bliskich (ich partnera) i obcych (jako próbę kontrolną). Celem było zbadanie takich aspektów, jak przetwarzanie przez osoby wysoko wrażliwe bodźców społecznych w tym przypadku związanych z emocjami.

Uzyskane wyniki wykazały, że osoby osiągające wysokie wyniki w skali wysokiej wrażliwości (11 pozycji Aarona i Aarona, 1997) wykazały większą aktywację w obszarach mózgu związanych ze świadomością, integracją informacji sensorycznej, empatią i obszarami, które są aktywowane, gdy przygotowujemy się do reakcji emocjonalnej w odniesieniu do bodźców społecznych. Wykazały one również zwiększoną aktywację w polu brzusznym nakrywki (jądro limbiczne śródmózgowia), obszarze bardzo bogatym w dopaminę – neuroprzekaźnik, który jest aktywowany w mózgowych procesach nagradzania. W odniesieniu do strategii „pauza i działania” typowej dla osób wysoko wrażliwych, stwierdzono większą aktywację w obszarach kory przedruchowej. Szczególne znaczenie miało to, że większa aktywacja przyśrodkowego płata skroniowego wyjaśniała nie tylko przetwarzanie bodźców na poziomie fizycznym, ale co ważniejsze, była związana z przetwarzaniem nastroju drugiej osoby. Wykazano, że w odniesieniu do wykrywania emocji, większą aktywację stwierdzono w wyspie – obszarze związanym z aktywowaniem emocji, ich identyfikowaniem i interpretacją. Ostatecznie wykazano, że osoby wysoko wrażliwe mają tendencję do poświęcania większej ilości czasu na przetwarzanie przyjemnych emocji (vs. negatywnych lub neutralnych) ze względu na większą aktywację zakrętu czołowego dolnego. Zakręt czołowy dolny jest częścią bardziej złożonego systemu mózgowego o nazwie lustrzany układ neuronowy. Jest to system mózgowy o kluczowym znaczeniu, regulujący nasze emocjonalne życie społeczne. System ten pozwala nam szybko wychwycić życie emocjonalne innych, zrozumieć sens tego co robią i ich cele. Osoby wysoko wrażliwe aktywizują obszary mózgu w większym stopniu, aby zinterpretować dogłębnie i szczegółowo informacje o stanach afektywnych i emocjonalnych ludzi wokół nich, zwłaszcza tych, którzy są im bliscy.

Z neurobehawioralnego punktu widzenia badania pokazują, w jaki sposób pewne cechy temperamentu są odzwierciedlane w układach mózgowych, które są aktywowane w mniejszym lub większym stopniu w zależności od „nasilenia” cech, które posiadamy. Przykładem podejścia jest rozumienie osobowości wg. Eysenck’a, który wskazuje na obszary kory mózgowej i obszary korowo-limbiczne jako odzwierciedlenie indywidualnych różnic w cechach Introwersja-Ekstrawersja i Neurotyzm-Stabilność emocjonalna.

W zależności od nasilenia cechy, u osób wysoko wrażliwych obserwujemy różny stopień aktywności takich obszarów mózgu, jak: przedklinek (autopercepcja), kora czuciowa (percepcja), kora obręczy (uwaga), kora przedczołowa (przetwarzanie i kontrola poznawcza), zakręt czołowy dolny(hamowanie reakcji), przedmurze (integracja sensoryczna), wyspa (przechwytywanie, empatia, neurony lustrzane), ciało migdałowate i hipokamp (emocje i pamięć).

Podsumowując możemy stwierdzić, że budowa układu nerwowego osób wysoko wrażliwych pozwala na głębokie przetwarzanie informacji i identyfikowanie subtelnych bodźców z otoczenia, włączając w to informacje nacechowane emocjami. Osoba o wysokiej wrażliwości identyfikuje nie tylko nastroje ludzi wokół siebie, ale także ładunek emocjonalny tych stanów emocjonalnych, będąc ich bardziej świadomą, kiedy emocje są pozytywne i gdy pochodzą od bliskich osób.